Zakaz wstępu na imprezę masową (tzw. zakaz stadionowy) został wprowadzony do polskiego systemu prawa na podstawie ustawy z dnia 22 sierpnia 1997 r. o bezpieczeństwie imprez masowych (tekst jedn.: Dz. U. z 2005 r. Nr 108, poz. 909 ze zm.). Pierwotnie występował jako kara dodatkowa, a następnie jako środek karny. Zakaz stadionowy był orzekany za wybrane wykroczenia. Ustawą z dnia 20 marca 2009 r. o bezpieczeństwie imprez masowych (tekst jedn.: Dz.U. z 2015 r. poz. 2139) zakaz stadionowy wprowadzono do Kodeksu karnego (jako środek karny). Z kolei na mocy ustawy z dnia 31 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy o bezpieczeństwie imprez masowych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 217, poz. 1280), która weszła w życie 1 stycznia 2012 r., zmieniono typy wykroczeń, za które zakaz stadionowy może (lub musi) być orzekany.
Orzekanie zakazu wstępu na imprezy masowe jest zasadniczo fakultatywne. Dla orzeczenia zakazu z art. 41b § 1 k.k. nie jest istotne, jaki rodzaj przestępstwa popełnił sprawca ani też jakie jest ustawowe zagrożenie tego przestępstwa; nie musi ono nawet zostać popełnione w czasie trwania imprezy masowej. Wskazany przepis mówi jednak o tym, że popełnione przestępstwo musi być „w związku” z imprezą masową, co oznacza, że chodzi o popełnienie go przed nią, w czasie jej trwania bądź tuż po niej.
Sąd ma z kolei obowiązek orzec zakaz wstępu na imprezę masową (obligatoryjne orzeczenie zakazu stadionowego) w kilku przypadkach wskazanych w ustawie (dotyczy to zwłaszcza przypadków recydywy i szczególnego zagrożenia dla bezpieczeństwa publicznego).
Funkcjonowanie zakazu w polskim prawie (zakaz sądowy vs zakaz klubowy)
Zakaz stadionowy w Polsce funkcjonuje w dwóch formach – nie tylko jako środek karny (dla uproszczenia określany dalej jako „zakaz sądowy”), lecz także jako decyzja danego organizatora imprez masowych („zakaz klubowy”). Jak wcześniej wspomniano, zakaz sądowy (zakaz wstępu na imprezę masową) jest środkiem karnym orzekanym przez sąd powszechny w stosunku do osoby, która popełnia określony czyn stanowiący przestępstwo bądź wykroczenie. Środek ten nie stanowi kary samoistnej (orzekany jest obok kary zasadniczej) i obejmuje swym zakresem wszystkie imprezy masowe odbywające się na terenie kraju. Warto przy tym nadmienić, że sąd nie może ograniczyć zakresu zastosowania środka, np. do konkretnego rodzaju imprez (np. tylko do meczów piłkarskich) czy konkretnych meczów. Ponadto, zgodnie z art. 41b § 2 k.k., zakaz wstępu na imprezę masową dotyczy również meczu piłki nożnej rozgrywanego przez polską kadrę narodową i polski klub sportowy poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Możliwość tak szerokiego egzekwowania zakazu występuje dzięki funkcjonowaniu ogólnego rejestru, opisanego w rozdziale 7 ustawy o bezpieczeństwie imprez masowych. Zgodnie z art. 36 tejże ustawy: „Organem administracji rządowej właściwym w sprawach gromadzenia i przetwarzania informacji dotyczących bezpieczeństwa masowych imprez sportowych, w tym meczów piłki nożnej, jest Komendant Główny Policji (…)”. Z bazy tej mogą korzystać także kluby sportowe i używać jej do weryfikacji osób chcących wziąć udział w imprezie.
Opisywany środek karny występuje w dwóch formach: „zwykłego” zakazu wstępu na imprezę masową, a także zakazu wstępu na imprezę masową połączonego z obowiązkiem przebywania skazanego w czasie trwania niektórych imprez masowych objętych zakazem w miejscu stałego pobytu lub w innym wyznaczonym miejscu albo z obowiązkiem stawiennictwa skazanego w czasie trwania niektórych imprez masowych objętych zakazem w jednostce organizacyjnej Policji lub w miejscu określonym przez właściwego, ze względu na miejsce zamieszkania skazanego, komendanta powiatowego, rejonowego lub miejskiego (art. 41b § 7 k.k.). Budzi kontrowersje kwestia tego, czy wspomniany wyżej nakaz oznacza nakaz przebywania w komisariacie Policji przez cały czas trwania imprezy masowej czy jedynie nakaz przyjścia celem odnotowania stawiennictwa przez Policję. Spotykana jest interpretacja przepisów mówiąca, że wystarczy jedynie stwierdzenie obecności osoby objętej tym obowiązkiem (podpis, okazanie dokumentu tożsamości) w dowolnym momencie trwania imprezy sportowej, a zasadność oczekiwania, że skazany będzie przez cały czas trwania imprezy przebywał w komisariacie Policji, została zakwestionowana na mocy orzeczenia Sądu Rejonowego w Kielcach (sygn. akt XI W 5290/13). W orzeczeniu tym sąd stwierdził, że „osoba, wobec której orzeczono taki obowiązek, może przyjść do danego miejsca zarówno w pierwszej minucie trwania imprezy masowej, w środku imprezy, czy też w ostatniej minucie trwania imprezy masowej”.
Zakaz klubowy został uregulowany w art. 14 ust. 1 ustawy o bezpieczeństwie imprez masowych, zgodnie z którym: „Organizator meczu piłki nożnej może stosować zakaz klubowy, polegający na zakazie uczestniczenia w kolejnych imprezach masowych przeprowadzanych przez organizatora meczu piłki nożnej, nakładany przez tego organizatora na osobę, która dopuściła się naruszenia regulaminu obiektu (terenu) lub regulaminu imprezy masowej”. W odróżnieniu od zakazu sądowego zakaz klubowy ma węższy zakres zastosowania, ponieważ obejmuje jedynie mecze klubu-organizatora, wydającego zakaz klubowy (również mecze wyjazdowe drużyny). Podkreślić należy, że aktem, którego naruszenie może skutkować nałożeniem zakazu klubowego, jest zarówno regulamin samej imprezy (ustalany przez organizatora), jak i regulamin obiektu (a więc akt pochodzący od właściciela lub zarządcy obiektu).
WIĘCEJ W MAGAZYNIE „BOISKA I STADIONY” NR 15
TEKST – Michał Gniatkowski, Maciej Dudarski
FOTO – Archiwum Redakcji
